Görsel: Med Badr Chemmaoui , Unsplash

Özellikle 2008 finansal krizinden sonra bankacılık merkezli finansal hizmetlere alternatif çözümler sunmak amacıyla yaygınlaşan finansal teknolojiler son 5 yıldır oldukça gündemde. Hem girişimci hem de yatırımcı tarafında aşırı bir ilgi gören fintech sektöründe başarılı hikayeler duyduğumuz gibi başarısızlıkla sonuçlanan çokça girişim de görüyoruz. Başarıyı veya başarısızlığı etkileyen birçok etken dışında bu alana nasıl ve hangi noktadan giriş yapıldığı da sonucu şekillendiriyor aslında.

FinTech’ler üzerinden nasıl bir girişim kurabilirim soruları da doğal olarak artıyor. Bu yazımda bir FinTech girişimi nasıl kurulur, nereden başlanır gibi sorulara cevap arayacağım. Bir fikri iyi bir zemine oturtmak için öncelikle fintech kategorilerini incelemenin yararlı olduğunu düşünüyorum.

Geleneksel Finansal Hizmetler Açısından FinTech Kategorileri

The Three Categories of Fintech, Gartner

Gartner’a göre üç temel FinTech kategorisi bulunuyor:

1) Geleneksel Finansal Hizmetleri Tamamlayıcı

2) Geleneksel Finansal Hizmetlere Rakip

3) Geleneksel Finansal Hizmetleri Hızlandırıcı

Tamamlayıcı FinTech’ler, mevcutta var olan bir finansal hizmeti teknolojik bir çözümle müşteri ve pazar için daha kullanılabilir hale getiren fintech’lerdir. Bu kategorideki girişimler daha çok işleyen bir iş modelini süreç inovasyonuyla farklılaştırarak bir değer ortaya koyarlar. Bunlara Apple Pay, PayPal, BKM Express gibi dijital cüzdanlar örnek verilebilir.

Rakip FinTech’ler, işleyen bir finansal hizmete yepyeni bir yöntemle karşı koyan girişimlerdir. Genellikle ürün inovasyonu ile pazarda olmayan bir iş modelini meydana getirirler. Bu alandaki girişimler yenilikçi yıkımı tetikler. Robo danışmanlık, uluslararası para transferi kategorilerinden Wealthfrontve TransferWise gibi girişimler bunlara örnek gösterilebilir.

Hızlandırıcı FinTech’ler, bir finansal hizmetin daha iyi bir şekilde verilmesini sağlayacak şekilde kurgulanmış girişimlerdir. Bir hizmet inovasyonu kurgusu barındıran bu FinTech’ler ödeme sistemleri, sigortacılık ve dijital bankacılık alanlarını kapsar. Revolut, iyzico ve ApiGo gibi girişimler bu kategoriye girmektedirler.

İş Modeline Göre FinTech Kategorileri

CB insights Fintech 250 (2020)

İş modellerine göre FinTech’lere baktığımızda karşımıza 30 civarında farklı kategori çıkmaktadır. Bunların birçoğu bankacılık ekseninde olsa da farklı alt sınıflarda da FinTech girişimleri çoğalmaktadır. Yukarıdaki temel kategoriler açısından baktığımızda ise ödeme hizmetleri, dijital bankacılık, kredi ve robo danışmanlık gibi kategorilerde FinTech’lerin çoğu geleneksel finansal hizmetlere rakip konumundadır.

Pazara Giriş Stratejisi Olarak FinTech Kategorileri

Bir FinTech girişimini kurmaya çalışırken dikkat edilmesi gereken en önemli etken de pazar şartlarıdır. Bu şartlar ülkeye göre değişmekle birlikte stratejik bir öneme sahiptir. Pazara giriş stratejisi açısından FinTech’leri incelediğimizde ise şu dört temel kategoriden bahsedebiliriz:

• Regülasyon Bağımlı, Banka Bağımsız
• Regülasyon ve Banka Bağımlı
• Regülasyon ve Banka Bağımsız
• Regülasyon Bağımsız, Banka bağımlı

• Yazar tarafından hazırlanmıştır.

  Regülasyon bağımlı, banka bağımsız FinTech’lerin kendine özgü regülasyonları vardır. Bunlar genel anlamda elektronik para kuruluşları, sigorta teknolojileri (Insurtech) ve finansman şirketleridir. Bu FinTech’lerin doğrudan banka bağımlılığı bulunmamaktadır. Mevzuat kapsamında en önemli ortaya çıkan başlıklar ödenmiş sermaye, üst yönetimin yetkinliği ve bilgi sistemleri konularıdır. Her alan için özel düzenlemeler mevcuttur. Bu FinTech’lere örnek olarak ininal, financell, Birleşik Ödeme ve Koalayverilebilir.

  Regülasyon ve banka bağımlı FinTech’ler belirli bir mevzuata tâbi ya da o mevzuata uygun iş modeline sahip olmaları gerekmekle birlikte merkezlerinde bankalar vardır. Kuruluşu gereği belirli bir düzenlemeye tâbi FinTech’ler ödeme kuruluşları, hesap toplayıcı (account aggregator) özelinde açık bankacılık girişimleridir. Bu FinTech’ler doğrudan bankalar üzerinden iş modellerini kurgulamak zorundadır. Kuruluşu itibariyle bir regülasyona bağlı olmayan ancak bankalara bağımlı bir şekilde regülasyon merkezli iş modeline sahip olan API platformları gibi FinTech’ler de bu kategoriye girmektedir. Bu alanda ApiGo, iyzico, Kobaküs ve paynet gibi FinTech’ler örnek gösterilebilir.

  Regülasyon ve banka bağımsız FinTech’ler ne kuruluşlarında ne de iş modellerinde doğrudan bankalara bağlıdır. Kuruluşunda ve iş modelinde dışsal bir bağımlılık olmadığı için gayrimenkul, uluslararası para transferi, kriptopara, ön muhasebe ve bordro yönetimi gibi farklı kategorilerde FinTech odaklı girişimler ortaya çıkmaktadır. Bu kategoride yer alan bazı girişimler zamanla mevzuata da tabi olabilir. Çünkü çoğu zaman önce inovasyon sonra regülasyon gelmektedir. Bu FinTech’lere Apsiyon, paraşüt, havaist cüzdan ve fonzip girişimleri örnek gösterilebilir.

  Regülasyon bağımsız, banka bağımlı FinTech’ler genellikle bankalara özel çözüm üreterek ortaya çıkan ana bankacılık altyapısı, banka hesabı ile alternatif ödeme çözümleri, ödeme sistemleri hizmeti ve bankalar üzerinden finansman pazar yerleri olarak konumlandırılabilir. Bu alandaki FinTech’ler kuruluşu itibari ile bir regülasyona tabi değillerdir ancak bankalara bağımlı oldukları için regülasyonlardan etkilenebilirler. Bu kategorideki girişimlere Paycore, BOA Ana Bankacılık ürünü, ComPay ve figopara örnek verilebilir.

  Bir Fikrim Var, FinTech Girişimi Kurmak İstiyorum

  Şimdi bu veriler ışığında bir FinTech girişimini ya da ürününü hayata geçirmeye karar vermeden önce neler yapılması gerektiğini şöyle sıralayalım:

  • FinTech fikrinizin finansal hizmetlere rakip mi, onları tamamlayıcı mı yoksa hızlandırıcı mı olduğuna karar verin.
  • Dünyada ve Türkiye’deki örnekler üzerinden hangi FinTech iş modeline uygun olduğunu belirleyin.
  • Müşteri araştırması yaparak girişim fikrinizi doğrulayın.
  • Bu girişim için iş ortaklığı yapabilecek kurumları araştırın.
  • Kendinizin, ekibinizin ya da iş ortaklarınızın bu girişimi finansal, operasyonel ve en önemlisi de teknik olarak yürütebileceğinden emin olun.
  • Bu girişimin kuruluşunda herhangi bir regülasyonun olup olmadığını ülke bağlamında kontrol edin.
  • Regülasyon var ise iş modelinizi hangi ölçüde değiştirebileceğine dair araştırmalar yapın.
  • İş modelinizin merkezinde banka varsa iş modelinizi nasıl etkilediğini tespit edin.
  • Bu fikri hayata geçirmek ve sürdürmek için gerekli maliyetleri hesaplayın.
  • Yatırıma ihtiyacınız olacaksa hangi yatırımcıların FinTech alanına yatırım yaptığını tespit edin.
  • Bu fikrinizi white label (beyaz etiket) modeli ile hayata geçirip geçiremeyeceğinize bakın ve avantajlarını / dezavantajlarını değerlendirin.
  • Önünüze çıkabilecek hukuki veya yönetim danışmanlık maliyetlerinizi ortaya koyun.
  • Karar verdiğiniz girişiminizin rekabet analizini yapın, neyi farklı yapabileceğinizi iyi düşünün.
  • Yatırım yapmaya değer bir pazarın ve kitlenin olup olmadığını doğrulayın.

  Özetlemek gerekirse, bir FinTech girişimini meydana getirirken hangi metodoloji ile iş modeline karar verilmesi gerektiğini açık bir şekilde ortaya koymaya çalıştım. Bir FinTech girişimi kurmak için yola çıktığınızda gördüğünüz gibi oldukça fazla faktör var. Bu bağlamda FinTech girişimi kurucularının birçoğunun daha önce uzmanlık alanında bulunduğu bir finansal hizmet üzerinden yola koyulduğunu unutmamak gerekiyor. Bu yüzden geçmiş tecrübenin en önemli unsurlardan biri olduğunun altını çiziyorum.

  Öngörüler neredeyse her sektörün kendi FinTech ürününü çıkarmak isteyeceği yönünde. Böyle bir ortamda ise bir hizmet olarak FinTech (FinTech as a Service) modelinin ilerleyen dönemde parlayacağını net bir şekilde söylemek mümkün. Bunun için bir FinTech en hızlı ve etkin bir şekilde nasıl kurulur sorusu ilerleyen dönemde çok daha fazla önem arz edecektir.

  Yararlandığım Kaynaklar:

  Andreessen Horowitz, Fintech Scales Vertical SaaS

  https://a16z.com/2020/08/04/fintech-scales-vertical-saas/

  Gartner, The Three Types of Fintech and How They Impact Technology and Service Providers

  https://www.gartner.com/document/3496417

  CB insights, The Fintech 250: The Top Fintech Companies Of 2020

  https://www.cbinsights.com/research/report/fintech-250-startups-most-promising/