Gereksinim analizi, yazılım projelerinde müşteri beklentilerinin doğru bir şekilde alınabilmesi ve bu beklentiye uygun olan bir nihai ürün ya da hizmetin ortaya çıkarılabilmesi için önemli bir yöntemdir.

Yazılım Gereksinimi Nedir?

Bir yazılım projesinin gereksinimleri, nihai ürün tarafından karşılanması gereken işlevler, özellikler ve kısıtlamalardır. Başka bir deyişle, gereksinimler, yazılımın ne yapması gerektiğini, nasıl görünmesi gerektiğini ve başarılı sayılması için yerine getirilmesi gereken koşulları tanımlar. 

Gereksinim analizi projelerin başarı oranlarını doğrudan etkileyen bir çalışmadır. Bu aşamada gereksinimler ne kadar net ve ne kadar gerçekçi olarak belirlenirse işin sonunda ulaşılan sonucun da müşteriyi memnun etme ihtimali o kadar yüksektir. 

Gereksinim Analizinin Önemi Nedir? 

Gereksinim analizi yapılmayan ya da gerekli önem verilmeyen projelerde son kullanıcıya nihai ürünün teste gitmesi ile birlikte aslında ürünün kullanıcının ihtiyaçlarını ve beklentilerini karşılamadığı durumlar yaşanabilmektedir. Bu durumda da çıkarılmış ürün üzerindeki değişiklikler çok büyük maliyetlere ve projenin öngörülen tarihlerde bitirilememesine sebep olmaktadır.  

Kullanıcının ihtiyaç ve beklentileri tam olarak alınmadan, bu ihtiyaç ve beklentiler mevcut ile uygunluğu veya yapılabilirliği olarak irdelenmeden, varsa mevzuatsal yönü incelenmeden değerlendirilmeden yapılan projelerde ekstra maliyetler çıkması çok olası bir sonuçtur. 

Gereksinim Analizinde Mevcut Durumun Analizinin Önemi 

Gelen taleplerin bir kısmı mevcutta hiç olmayan bir sistemi sıfırdan kurmak olsa da büyük bir çoğunluğu var olan sisteme yeni fonksiyonlar eklemek, var olan bir fonksiyonu daha işlevsel veya kolay kullanılabilir hale getirmek şeklindedir. Sıfırdan kurulan sistemlerde mevcut durum olmadığı için bu noktada bir etki analizine de ihtiyaç yoktur. Ancak var olan sistemlerde yapılan değişiklerde mevcut durumun analizi de çok büyük öneme sahiptir. Mevcut sistemin kısıtlarının bilinmesi de çözüm önerilerini değerlendirirken kritiktir. 

İşte mevcut durum analizinin önemli amaçları aşağıdaki gibidir. 

1. İhtiyaçların Belirlenmesi: 

Mevcut durum analizi yapıldığında mevcut durumdaki sistemin ihtiyaçları da daha net olarak belirlenebilmektedir. 

2. Risklerin Tanımlanması: 

Mevcut Durum analiz edilirken potansiyel riskler de belirlenmiş olur. Potansiyel riskler de göz önünde bulundurularak yeni bir sistem tasarlanmış olur.   

3. Varolan Kaynakların Etkin Kullanılması: 

Mevcut durum analiziyle birlikte kaynaklar daha iyi olarak belirlenmiş olur. 

4. İyileştirme Fırsatlarını Belirleme 

Mevcut durum analiz edilirken gelişime açık yönleri ve iyileştirme fırsatları da ortaya çıkmış olur. 

5. Kullanıcı Geri Bildirimi Almak 

Mevcut durum analizi yaparken kullanıcıların hangi sorunlarla karşılaştıkları da daha iyi analiz edilmiş olur. Bunlarda yeni sistem tasarlanırken göz önünde bulundurulur. 

6. Entegrasyon ve Uyum: 

Yeni geliştirilecek sistemle var olan sistemin uyumlu olması adına önemlidir.   

7. Bütçe ve Zaman Yönetimi   

Bütçe ve zaman olarak daha gerçekçi bir proje planı oluşturulmasını sağlamaktadır. 

Mevcut durum analizi, gereksinimlerin doğru bir şekilde belirlenmesi ve projenin başarılı bir şekilde yönetilmesi için temel bir adımdır. Bu analiz, projenin başlangıcında geniş bir perspektif sağlar ve projenin başarıyla tamamlanması için temel bir temel oluşturur. 

Gereksinim Analizi Aşamaları Nelerdir? 

Gereksinim analizi 5 aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar aşağıdaki gibidir:   

• Gereksinimlerin toplanması, 
• Toplanan gereksinimlerin analiz edilmesi, 
• Gereksinimlerin daha anlaşılır hale getirilmesi, 
• Gereksinimlerin belgelenmesi, 
• Gereksinimlerin doğrulanmasıdır.

1. Gereksinimlerin Toplanması 

Kullanıcılarla iletişime geçerek beklentilerin alınması aşamasıdır. Bu aşamada toplantılar planlamak, gözlem yapmak mevcut sistemi incelemek ve benzer olan sistemleri araştırmak gibi çalışmalar yapılabilir. Bütün bu çalışmaların sonucunda gereksinim belgesi taslağı oluşur. 

2. Gereksinimlerin Analiz Edilmesi  

Oluşan gereksinim belgesi taslağının ışığında sistemin değerlendirilmesidir. Gereksinimlerin listelenmesi ile birlikte belirtilen gereksinimlerde herhangi bir eksiklik, açık nokta ya da belirsizlik olup olmadığına karar verilmesi aşamasıdır. Ayrıca bu aşamada gereksinimlerin birbiri ile çelişkili olmaması da incelenmesi gereken bir durumdur. Gereksinimler analiz edilirken birbiri ile çelişkili bulunması ya da açık nokta, belirsizlik bulunması durumunda bu sorunları çözerek gereksinimler detaylandırılmalıdır. 

3. Gereksinimlerin Daha Anlaşılır Hale Getirilmesi 

Gereksinimlerin daha anlaşılabilir hale getirilebilmesi için görselleştirme tekniği kullanılabilir. (Simülasyon araçları vb) 

Gereksinimler akış diyagramları, grafikler vb kullanılarak modellenebilir. Gereksinim modellemesi ve görselleştirme tekniği ile birlikte gereksinim daha anlaşılır bir hale gelecektir. 

4. Gereksinimlerin Belgelenmesi 

Çeşitli yöntemlerle toplanan gereksinimler analiz edilip daha anlaşılır hale getirildikten sonra bu aşamada belgelenirler. 

5. Gereksinimlerin Doğrulanması   

Gereksinimlerin kullanıcılarla tekrar üzerinden geçilerek doğrulanması aşamasıdır. Bu aşamada asıl amaç kullanıcıdan alınan gereksinim ile belgelenen gereksinimin birbiri ile örtüştüğünün teyit edilmesidir. 

Gereksinim analizi sürecindeki toplanan gereksinimler analiz edilirken kullanıcıların belirttiği gereksinimlerin sisteme uygun olmaması, teknik olarak yapılabilir olmaması veya gereksinimlerin kendi içlerinde çelişmesi gibi durumlarda gereksinimi listeden çıkarmak ya da ona alternatif bir çözüm üretmek gerekebilir. Bu durumlarda da gereksinimin doğrulanması aşaması daha önem kazanmaktadır.  

Örnek Bir Gereksinim Analizi Çalışması 

İş Biriminden Talep Gelmesi 

İş Birimi çalışanların girip kendi seçtikleri bir konuda blog yazılarını paylaşabilecekleri bir platform oluşturulmasını talep etmektedir. Böylelikle çalışanlar yetkin olduklarını konularda iş arkadaşlarına deneyimlerini aktarabilecek aynı zamanda kurumsal bir hafıza olarak da bu dokümantasyon faydalı olacaktır. 

Paydaşların Belirlenmesi 

Talep sahibi olan İnsan Kaynakları Birimi ve talebi yapacak olan Bilgi Teknolojileri Birimi temel paydaşlardır. Bu talep basit bir talep olduğu için tek bir birim paydaş olarak belirlenebilir. Ancak kompleks talepler için birden fazla birim paydaş olacaktır.  

Gereksinimlerin Toplanması 

Paydaşlarla toplantı yapılarak beklentilerin alınması gerekmektedir.  

• Bu platformdan beklentiler nelerdir? 
• Bu platformun temel amacı nedir? 
• Platform web tabanlı mı olacaktır? Mobil uygulaması da tasarlanacak mıdır? 
• Platformda yayınlanan yazılar genele açık mı olacaktır? Yoksa sadece şirket çalışanları mı görebilecektir? 
• Yazılara herhangi bir görsel ya da video eklenmesine izin verilecek midir? 
• Yazılar indirilebilir içerikte mi olacaktır? 
• Yazı paylaşabilmek için login olma zorunluluğu olacak mıdır?  
• Platformda üyelik sistemi olacağı için üye kayıt sayfası ihtiyacı bulunmaktadır. Çalışanlar sadece şirket mailleri ile mi kayıt olabileceklerdir? 
• Üye ol sayfasında şifre kriterleri ne olacaktır? 
• Yazılar paylaşıldığında direk yayınlanacak mıdır? Yoksa bir onay mekanizması olacak mıdır? 
• Admin panel tasarlanacak mıdır? 
• Yetkilendirme alt yapısı nasıl olacaktır? 
• Sitede dil desteği olacak mıdır? 
• Yazılan yazıların başka sosyal medya platformlarında paylaşabilmesi için yapı kurgulanacak mıdır? 
• Yazılar nasıl bir sıralama ile gösterilecektir? 
• Geçmişe dair arama yapılabilecek midir? 
• Arama alanında hangi bilgilerle arama yapabilecektir? (Anahtar kelime,yazan kişi ad soyad vb) 
• Tarih filtresi yapılacak mıdır? 

Yukarıdaki sorular ve bunun gibi daha birçok soru sorularak gereksinimlerin tam alınması gerekmektedir. Çoğu zaman gereksinim analizi yapılırken talebi açan kişinin bile hiç düşünmediği bir detay bu soruların sonucunda ortaya çıkarak netleştirilmektedir. 

Kaynakça: 

• http://www.baskent.edu.tr/~gmemis/courses/introductiontodatabase/Db2.pdf 
• https://muhammetbaykara.com/
• Görsel: https://proyeksoftware.blogspot.com/