20. yüzyılda hayatımıza giren internet teknolojisi 21. Yüzyılda telefon, tablet, laptop vs. ile farklı bir boyuta evirildi. Bu duruma teknolojinin ulaşılabilir, taşınabilir şekilde yaygınlaşması etkili oldu. Sosyal ilişkiler üzerinde de derin etkiler yaratan bu teknolojik evrim, özellikle aile ilişkilerinin temelini oluşturan bir unsur haline geldi. Günümüzün karmaşık, yoğun ve keyif odaklı yaşam düzeninde, aileler için bir sığınak haline gelerek önemli bir rol üstlendi. Böylelikle aileler kapının ardından gelecek tehlikeler yerine farkında olmadan evlerin içerisine, yemek sofralarına, yatak odalarına kadar giren teknolojik aletlerin aile ve sosyal ilişkileri tehdit edici özelliğiyle karşı karşıya kaldı. 

Anne baba olmak, bir çocuğun sorumluluğunu almak her dönemde zorlu bir süreç olmuştur. Ancak, dijital çağın ebeveynleri için bu görev biraz daha zorlu ve karmaşık bir hal almıştır. Ebeveynler, sadece aile bağlarını güçlendirmek ve sosyal yaşantıyı sürdürmekle kalmayıp dijital dünya ile çocuklar arasında güvenli ve sağlıklı bir iletişim sağlamak konusunda da öncülük etmek durumundadırlar.

Anne babaları en çok zorlayan konu dijital çağla birlikte hayatımızda büyük yer edinen teknoloji ile çocukların erken yaşlardan itibaren dengeli ve sağlıklı buluşmasını sağlama konusudur. Küçük yaşlarda başlayan teknoloji ile tanışma ebeveynin yönlendirmesiyle sağlıklı bir zemine oturabilir. 0-3 yaş çocukların beyin gelişiminin en hızlı olduğu kritik bir dönemdir. Bu dönemde telefon, tablet ve televizyona olan maruz kalma çocukların beyin gelişimini, sosyal, bilişsel ve dil becerilerini uyku düzenlerini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu nedenle Türk Pediatri Derneği’ni(2) bir çocuğun 2-3 yaşına kadar dijital dünya ile temas etmemesini ve mavi ekranlardan uzak durmasını önermektedir. Öte yandan American Academy of Pediatrics(3) (AAP) ise çocuklara önerilen ekran sürelerini belirlemek için genel bir rehber sunmaktadır. Bu rehbere göre 0-18 ay aralığındaki çocuklar için ekran süresi önerilmez, sadece yüz yüze iletişim ve fiziksel aktivitelere odaklanılmalıdır. 18-24 ay ihtiyaç hâlinde belli sınırlar dahilinde, mesela aileler ile görüntülü görüşme dışında pek önerilmemektedir. 2-5 yaş arası ise günlük bir saat ebeveyn kontrolünde kaliteli, eğitici içeriğe izin verilebilir.  4-6 yaş ve üzeri çocuklar da ise anne-baba gözetiminde, yaşlarına uygun eğitici içerikler üzerinden ekran süreleri belirlenmelidir. Bunun yanında fiziksel aktivitelerle denge sağlanmalıdır. Pediatri akademilerin önerileri genel bir rehberdir ancak her çocuğun ihtiyaçları farklıdır. Bu nedenle ebeveynler çocukların ekran süresini dikkatlice yönetmeli ve sağlıklı alışkanlıklar geliştirmeye odaklanmalıdır. Televizyon, telefon vs. gibi mavi ekrana sahip teknolojik aletlerin çocuklar tarafından kullanılmasının otizm ve dil konuşma geriliğine neden olduğu da unutulmamalıdır.

Teknolojik cihazlar, küçük yaşta çocukların kullanımına uygun olarak tasarlanmış olsa da bir çocuğun telefon veya tablet gibi aletleri ustaca kullanabilmesi, zekasının veya yeteneklerinin bir göstergesi değildir.

Çocukların teknolojik aletleri kullanabiliyor olması bunlara erişebilmesinin önünü açmamalıdır. Teknolojinin çocuklar için faydalı hale gelebilmesi için ise ebeveynlerin denetimi altında kullanılıyor olması gerekir. Bu fayda erken çocukluk dediğimiz beyin gelişiminin en hızlı olduğu zaman dilimi için geçerli değildir. Okul çağına gelen çocuklar için yeni bir teknoloji sayfası açılır. Eğitim materyalinin hızlı ve çevrimiçi ulaşılabilirliği okul çağındaki çocukların teknolojiden faydalanmalarını destekler. Ebeveynin bu durumda interneti vb. teknolojik materyallerini amacına uygun kullandırma, dijital güvenliği sağlama, ekran süresini kontrol etme, yaratıcılığı geliştirici uygulamaları kullanmasını teşvik etme, bilgi kaynaklarını kullanmayı öğretme gibi sorumlulukları vardır.

Çocukların ilerleyen yaşlarında ise ebeveynlerin ekran süresi yönetimi ve içerik güvenliği konularında dikkatli olması gerekir. Ebeveynler çocuklarını internet üzerindeki potansiyel tehlikelere karşı koruyabilmek için çevrimiçi etkinliklerini izlemeli ve güvenlik tedbirleri almalıdırlar.

Çocukların teknolojiyle olan iletişiminin ebeveynler tarafından sağlıklı kurulamaması da sosyal ve fiziksel kötü sonuçlar doğurur. Çocukların teknolojiye aşırı bağımlı olması sosyal iletişimlerini körelterek içine kapanık, asosyal olmalarına neden olabilecekken; ev içinde sokaktan uzak kalmaları da fiziksel rahatsızlıklara neden olabilir. Ebeveynlerin görevi çocuklarını dijital dünyadan uzaklaştırmak için alternatif aktiveler bularak gerekli dengeyi sağlamaktır.

Dijital çağda ebeveynlik, çocukların teknoloji ve dijital dünya ile sağlıklı bir şekilde etkileşim kurmasını desteklerken, onların güvenliğini ve iyi kullanımını sağlama sürecini ifade eder. Ebeveynlere bu konuda yardımcı olabilecek bazı ipuçları ise şöyle maddelenebilinir:

1.  İnternet Güvenliği: Çocuklarınıza internet güvenliği hakkında bilgi verin. Güvenli parola oluşturma, kişisel bilgileri paylaşmama ve güvenilir kaynaklardan bilgi araştırma konularında eğitim verin.

2. İçerik kontrolü: Çocuklarınızın erişebileceği içeriği kontrol edin. Web filtreleri ve güvenlik yazılımları kullanarak istenmeyen içeriklerden koruyun.

3.  Ekran süresi: Çocuklarınızın interneti ne kadar süreyle kullanabileceğini belirleyin.

4.  İletişim: Çocuklarınızla açık iletişimde olun. Teknoloji ile ilgili deneyimlerini, sorunlarını ve sorularını sizinle paylaşmalarını teşvik edin.

5.   Rol Model Olun: Kendi teknoloji kullanımınızı iyi bir örnek oluşturacak şekilde yönetin. İyi alışkanlıklarınızı çocuklara aktarın. Sürekli sosyal medyada faydasız içerik takip eden bireylerin çocuklarının da faydalı içerik takibini yapmaları çok zor olacaktır.

6.   Eğitim: Çocuklarınıza dijital okur yazarlık ve medya okuryazarlığı konusunda eğitim verin. Dijital dünyanın faydalı nimetlerinden nasıl daha fazla istifade edebileceklerini öğrenmelerine yardımcı olun.

7.  Paylaşım ve Gizlilik: Çocuklarınıza online paylaşımın ve gizliliğin önemini öğretin. Kişisel bilgilerini paylaşırken dikkatli davranmalarını ve sadece güvende oldukları kişilerde iletişimde olmaları gerektiğini vurgulayın.

8.  Teknolojiye karşı merak: Çocuklarınızın teknolojiyle ilgili sorular sormasını teşvik edin. Onlarının meraklarını ve öğrenme isteklerini destekleyin. Teknolojinin sağladığı araçlarla çocukların yaratıcılığı teşvik etmek de önemlidir. Oyun geliştirme, kodlama, sanat gibi alanlarda dijital yaratıcılığa fırsat tanıyın.

Dijital çağda ebeveynlik, teknolojinin sağladığı faydalardan yararlanırken çocuklarınızın güvende ve sağlıklı bir şekilde büyümelerini sağlama konusunda bilinçli ve dikkatli olmayı gerektirir. Ebeveynlerin kendi konfor alanlarında kalmak için teknolojiye sığınmaları ise çocukların gelişim sürecinde olumsuz etkiye neden olabilmektedir.  Her çocuk farklıdır, bu nedenle ebeveynlik yaklaşımınızı çocuğunuzun yaşına, olgunluğuna ve özel ihtiyaçlarına göre uyarlamak önemlidir.

Sema Geçimli Aksoy

Kaynakça

(1 CNN, “Screen time linked with development delays,study finds”

https://edition.cnn.com/2023/08/21/health/screen-time-child-development-delays-risks-wellness/index.html (Erişim 1 Aralık 2023)

(2Türk Pediatri Kurumu

https://turkpediatri.org.tr/ (Erişim 1 Aralık 2023) 

(3American Academy of Pediatrics

 https://www.aap.org/ (Erişim 1 Aralık 2023)

(4Foothills Academy,

https://www.foothillsacademy.org/content/image/201112-190040/Little-boy-playing-video-game-1255626458_1256x838-variants/image-532-resource_page_hero_details/Little-boy-playing-video-game-1255626458_1256x838.jpeg (Erişim 1 Aralık 2023)

Kapak Görseli https://image.cnnturk.com/i/cnnturk/75/1200x675/55225420572d581844ce5d1d.jpg